Jon Fosse, một tác giả thơ, kịch và tiểu thuyết đến từ Na Uy, đã được vinh dự nhận giải Nobel Văn học 2023. Ông được biết đến qua các tác phẩm xoay quanh các chủ đề như tuổi già, cái chết, tình yêu và nghệ thuật. Giải thưởng này công nhận toàn bộ công trình sáng tạo của ông.
Fosse đã viết khoảng 40 vở kịch, cùng với tiểu thuyết, thơ, tiểu luận, sách cho trẻ em và các tác phẩm dịch thuật. Ông được kính trọng vì sử dụng ngôn ngữ một cách tự do và sáng tạo. Chủ tịch ủy ban Nobel cho văn học, Anders Olsson, đã khen ngợi cách Fosse sử dụng ngôn ngữ một cách phong phú và khám phá giới hạn của từ ngữ.
Tác phẩm của Fosse được dịch sang khoảng 50 thứ tiếng và ông là một trong những tác giả kịch sống còn có nhiều vở kịch được biểu diễn nhất trên thế giới. Mặc dù vậy, chỉ gần đây ông mới nhận được sự chào đón từ các quốc gia nói tiếng Anh, chủ yếu nhờ vào tiểu thuyết “A New Name: Septology VI-VII” đã vào chung kết Giải thưởng Sách Quốc gia năm ngoái, và hai cuốn tiểu thuyết khác của ông đã được đề cử giải Booker.
Fosse đã từ lâu nằm trong danh sách đề cử Nobel Văn học. Thậm chí, vào năm 2013, các nhà cái ở Anh đã phải tạm dừng hoạt động vì có quá nhiều người đặt cược vào việc ông sẽ thắng. Tuy nhiên, giải thưởng đã không đến với ông trong suốt hơn một thập kỷ. Cuối cùng, trong kỳ nghỉ tại ngôi nhà của mình ở Frekhaug, một ngôi làng ven biển phía tây Na Uy, ông đã nhận được cuộc gọi từ ban tổ chức giải Nobel. Khi được thông báo về giải thưởng, Fosse đã bày tỏ sự hạnh phúc và ngạc nhiên. Ông nói: “Tôi đã nằm trong danh sách những người được yêu thích trong 10 năm nay, thậm chí tôi cảm thấy chắc chắn rằng mình sẽ không bao giờ nhận được giải thưởng này. Giờ đây tôi vẫn chẳng thể tin được.” Khi được hỏi về mong muốn của mình đối với độc giả, Fosse cho biết ông hy vọng có thể mang lại cảm giác thanh thản cho người đọc.
Các nhà phê bình đã từng so sánh công trình của Fosse với tác phẩm của hai người đoạt giải Nobel khác: Harold Pinter và Samuel Beckett. Ông còn được mệnh danh là "Ibsen mới", theo tên của Henrik Ibsen, một nhà viết kịch nổi tiếng người Na Uy.
"Tôi hy vọng họ có thể tìm thấy sự bình yên trong hoặc từ những gì tôi viết" - Jon Fosse
Fosse, sinh năm 1959 tại Strandebarm, một ngôi làng nhỏ ở phía Tây Na Uy, đã bắt đầu viết từ khi còn nhỏ. Đối với ông, viết là cách để tự do. Ông đã từng nói với tờ The Guardian rằng việc viết đã giúp ông tạo ra một không gian an toàn riêng trong cuộc sống.
Từ khi còn trẻ, ông đã theo đuổi chủ nghĩa cộng sản và vô chính phủ. Fosse đã theo học tại Đại học Bergen và chọn dùng Nynorsk, một dạng tiếng Na Uy ít dùng hơn, để viết văn chứ không phải tiếng Bokmål phổ biến hơn.
Năm 1983, ông ra mắt cuốn tiểu thuyết đầu tay "Red, Black", mở đầu cho sự nghiệp văn chương đầy thành công. Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm "Melancholia", "Morning and Evening" và bộ 7 cuốn "Septology", tất cả đều đi sâu vào tâm lý nhân vật và cuộc sống.
Được biết đến với việc tạo ra các tác phẩm về tình yêu, nghệ thuật, cái chết và tình bạn, Fosse cũng đã khéo léo sử dụng quê hương miền Tây Na Uy như một nhân vật trong các tác phẩm của mình. Fosse bắt đầu sự nghiệp với thơ và tiểu thuyết nhưng sau này lại nổi tiếng với những kịch bản vở kịch. Ông đã được biết đến rộng rãi sau khi vở kịch đầu tay "Someone Is Going to Come" được trình diễn tại Paris vào cuối những năm 1990.
Trong 15 năm, ông dành nhiều thời gian cho việc viết kịch và đi du lịch, nhưng sau đó quyết định quay trở lại với tiểu thuyết, từ bỏ rượu và chuyển sang đạo Công giáo. Fosse, từng là một người vô thần nhưng sau này đã có tôn giáo, đã mô tả việc viết lách như một hình thức cộng đồng thần bí. Ông tin rằng khi viết tốt, ngôn ngữ thứ hai - tiếng nói thầm lặng xuất hiện, tạo nên sự sống động bên dưới câu chuyện.
Sau nhiều năm viết văn, Fosse hiểu rằng quan trọng nhất là phải khiêm tốn và không gắn bó với kỳ vọng. Ông không lên kế hoạch trước mà chỉ viết theo trực giác và cảm giác. Adam Z. Levy, một nhà xuất bản, và Damion Searls, một dịch giả, đều khen ngợi công việc của Fosse. Họ nói rằng dù viết theo phong cách đơn giản, nhưng tác phẩm của ông luôn gây ấn tượng mạnh mẽ và tạo ra một trải nghiệm tâm linh.
Fosse trở thành người Na Uy thứ tư nhận giải Nobel Văn học, sau 95 năm kể từ khi Sigrid Undset, một nhà văn chuyên về lịch sử, nhận giải năm 1928.
Mua tiểu thuyết online tại Nhà sách trực tuyến Pibook.vn giảm giá siêu hời từ 30% giá bìa
Tổng hợp: Thanh Nhã
